De voordelen en toepassingen van duidelijke leerdoelen en lesdoelen
17-02-2022
Wat is precies het verschil tussen een leerdoel en een lesdoel? Waarom is het zo belangrijk om deze doelen te hebben? En hoe formuleer je ze? In dit artikel bespreken we de voordelen en toepassingen van duidelijke leer- en lesdoelen!
Wat zijn leer- en lesdoelen?
Leerdoelen zijn overkoepelende doelen die omschrijven wat leerlingen moeten leren over een langere periode. Het leerdoel moet bijvoorbeeld behaald worden om over te gaan naar het volgende leerjaar of om een groot proefwerk succesvol te maken. Lesdoelen zijn de doelen van een enkele les. Ieder lesdoel is een stap richting het grotere leerdoel.
Leerdoelen kunnen over de lesstof gaan, maar ook over dingen die de lesstof overstijgen, zoals bepaalde leervaardigheden of het leerproces. De meeste lesmethoden formuleren leerdoelen aan het begin van ieder hoofdstuk (en soms ook aan het begin van iedere paragraaf). Maar zelf leerdoelen formuleren kent vele voordelen!
De voordelen van duidelijke leer- en lesdoelen
Als je de overkoepelende leerdoelen hebt geformuleerd, kun je op basis daarvan lesdoelen formuleren en vervolgens de lessen doelgericht voorbereiden. Je begint dus bij het einde. Het leerdoel is de kapstok voor je lesdoelen en je lesdoel is de kapstok voor je lessen. De geformuleerde leer- en lesdoelen zijn het uitgangspunt voor jouw planning, lesinhoud, werkvormen, instructies en toetsmateriaal.
Docent 2.0
Een goed geformuleerd leerdoel overstijgt de lesmethode en geeft je de vrijheid om ook andere bronnen en tools in te zetten. Je kunt de beste beetjes van verschillende bronnen verzamelen en samenvoegen tot een op maat gemaakte lesmethode voor jou en jouw leerlingen. Jij bent niet afhankelijk van het boek, maar hebt het grotere geheel duidelijk voor ogen. Dit maakt jou een creatievere, flexibelere en meer efficiënte docent.
Differentiëren
Doordat het leerdoel jou losmaakt van het boek, kun je een groter palet aan bronnen en tools aanbieden in je les. Dit helpt bij het differentiëren. Zo werkt het lesboek misschien heel goed voor Sarah, terwijl de video die je op YouTube gevonden hebt Jesse goed op weg helpt. Door van alles wat aan te bieden, geef je leerlingen de mogelijkheid om de manier van leren te kiezen die het best bij hem past. Zo krijgen leerlingen meer autonomie en bepalen zij hun eigen leerpad.
Nog een voorbeeld: Door richting de leerlingen een leerdoel te formuleren voor een toets (bijvoorbeeld “Uitleggen hoe de Berlijnse muur is ontstaan en hoe hij uiteindelijk ten val is gekomen”) in plaats van te zeggen dat zij “hoofdstuk 8 en 10 moeten leren”, geef je leerlingen de kans om af te wijken van het boek en op hun eigen manier tot dit leerdoel te komen. Wederom meer autonomie voor de leerling.
Duidelijkheid
Goed geformuleerde leer- en lesdoelen geven sturing aan zowel jou als de leerlingen. Leerlingen weten precies wat ze kunnen verwachten van jouw lessen en waarom welke lesstof behandeld wordt. Als de doelen goed geformuleerd zijn, begrijpen de leerlingen ook op welke manier de verschillende bronnen en tools toch allemaal relevant zijn.
Evalueren
Zonder doel kun je ook niet weten of een les/periode succesvol is of niet. De leer- en lesdoelen geven jou en de leerlingen de mogelijkheid om te evalueren. Iedere les kun je samen met de leerlingen bepalen in hoeverre een lesdoel behaald is. Zo leer je jouw klas steeds beter kennen in wat wel en niet goed werkt.
Leerdoelen en lesdoelen formuleren
Voor het formuleren van leerdoelen, kun je de leerdoelen uit de lesmethode gebruiken. Deze zijn gebaseerd op kerndoelen en eindtermen van Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) en College van Toetsing en Examens (CvTE). Om los te komen van de lesmethode kun je dus ook rechtstreeks naar de kerndoelen en eindtermen kijken. Je kunt leer- en lesdoelen op verschillende niveaus definiëren, zoals de stof onthouden, begrijpen, toepassen, evalueren en uitleggen of een mening vormen over de stof.
Je gaat uit van wat de leerling moet kennen en kunnen. Vaak zal een leerdoel dus beginnen met “Ik kan…” of “Ik ken…”. En de doelen zijn natuurlijk SMART(I). Dat wil zeggen specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdsgebonden. Bijvoorbeeld “Ik kan aan het einde van de les elementen uit de piramide van Maslow herkennen”. De I staat voor inspirerend. Nu zullen niet alle leerdoelen even inspirerend zijn. Sommige dingen moeten leerlingen nu eenmaal weten. De manier waarop je het SMART-doel bereikt moet dan in ieder geval inspirerend zijn.
De leerdoelen deel je op in kleinere doelen en criteria. Deze kun je op een rij zetten in een checklist, die leerlingen erbij kunnen houden tijdens het leren. Uit deze kleinere doelen volgen ook de lesdoelen.
Lesdoelen optimaal toepassen
Goed, je hebt leer- en lesdoelen geformuleerd en bent klaar om deze in de praktijk te brengen. Om het meeste uit je doelen te halen is het belangrijk dat je deze op een consistente manier laat terugkomen. Zorg voor een herkenbaarheid en structuur in je les.
Voorbeeld: Lesdoelen toepassen in een les
1) Begin je les met een aandachtsrichter, bijvoorbeeld een korte quiz aansluitend op de vorige les / het vorige lesdoel. Zo controleer je direct wat er is blijven hangen.
2) Bespreek vervolgens het lesdoel van deze les en schrijf deze op het bord.
3) Leg de theorie uit aan de hand van een video.
4) Laat de leerlingen vervolgens in groepjes discussiëren over het onderwerp, om de theorie te verwerken.
5) Eindig de les met een korte evaluatie. Vat de theorie samen en koppel terug op het lesdoel. Bepaal of het lesdoel is behaald door de leerlingen controlevragen te stellen. Laat de leerlingen bijvoorbeeld een aantal dingen opschrijven: wat zij hebben geleerd en wat zij nog moeilijk vinden / waar zij nog extra uitleg over zouden willen. Laat een paar leerlingen aan het woord en verzamel vervolgens alle ingevulde papiertjes.
Hanteer iedere les dezelfde opbouw, zodat leerlingen precies weten waar zij aan toe zijn. Herkenbaarheid zit hem ook in kleine dingen, zoals het lettertype en de opmaak van je lesmateriaal. Door overal dezelfde stijl te hanteren stralen de verschillende bronnen toch een geheel uit.
School24 inzetten bij jou op school?
Wil je een demonstratie van de leeromgeving, licenties aanvragen of heb je andere vragen? Neem voor meer informatie over School24 contact met ons op. We helpen je graag verder!